Wat zijn rookaroma's en waarom worden ze door de EU verboden?

Slecht nieuws voor liefhebbers van barbecuesauzen, rookworsten en andere voedingsmiddelen met een rooksmaak: fabrikanten mogen geen rookaroma meer gebruiken van de Europese Unie. Waarom rookaroma's niet meer zijn toegestaan en eerder wel, lees je in dit artikel. 

Wat zijn rookaroma's?

Rookaroma's dienen als alternatief voor traditioneel roken, een oeroud proces dat wordt gebruikt om bepaalde voedingsmiddelen zoals vis, vlees en zuivelproducten te conserveren. Door het rookproces verandert ook de smaak. Rookaroma's hebben niet dezelfde conserverende functie, maar wanneer ze aan voedingsmiddelen worden toegevoegd, geven ze deze een rokerige smaak. Ze kunnen ook worden toegevoegd aan voedingsmiddelen die niet traditioneel worden gerookt, zoals soepen, sauzen of zoetwaren.
​
Rookaroma wordt vervaardigd via een proces dat begint met het verbranden van bepaalde houtsoorten op hoge temperatuur. De rook wordt vervolgens opgevangen, gecondenseerd en gefilterd. Daarna kan de stof worden gebruikt als aroma. Bij traditioneel roken ligt of hangt een product echt in de rook. Een product met rookaroma heeft ‘rookaroma’ in de ingrediëntenlijst. Wanneer er alleen ‘rook’ wordt vermeld, dan is het product gerookt. Gerookte zalm en makreel zijn voorbeelden van traditioneel gerookte voedingsmiddelen. Rookworst kan zowel met rookaroma (Unox) zijn gemaakt of echt gerookt (Hema).

EU-wetgeving

Voor het gebruik van aroma’s gelden strenge regels. De Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) beoordeelt de veiligheid van aroma’s regelmatig. Een aantal rookaroma's, die al tien jaar op de EU-markt aanwezig zijn, ondergingen onlangs een uitgebreide herbeoordeling. Op basis van wetenschappelijke onderzoeken kan er niet met zekerheid worden gezegd dat rookaroma’s veilig zijn. Het is gebleken dat rookaroma’s genotoxische stoffen bevatten. Genotoxische stoffen kunnen de DNA in cellen beschadigen. Meestal kan je lichaam deze schade repareren. Soms lukt dat niet. Dan kan DNA-schade op lange termijn leiden tot kanker. Dat de rookaroma’s eerder wel goedgekeurd werden, komt omdat de beoordelingsmethode destijds minder goed was dan nu.

De kans dat dergelijke schadelijke effecten optreden als gevolg van de consumptie van voedingsmiddelen met rookaroma’s is niet door de EFSA onderzocht. De EFSA bouwt altijd grote veiligheidsmarges in en gaat uit van worstcasescenario’s om de volksgezondheid te waarborgen. Better safe than sorry, zeg maar. Verder benadrukt EFSA dat meerdere factoren een rol spelen of schadelijke effecten optreden, bijvoorbeeld genetica en hoeveel je van bepaalde voedingsmiddelen consumeert.
​
Voedingsmiddelen met rookaroma verdwijnen niet meteen uit de schappen. Er is een overgangsperiode van twee tot 5 jaar, afhankelijk van het soort product.

Kleine hoeveelheid is niet meteen schadelijk

Je vraagt je misschien af of je beter (traditioneel) gerookte voedingsmiddelen kunt eten. Nee, helaas zijn deze ook niet gezond te noemen. De concentratie kankerverwekkende stoffen in gerookte voedingsmiddelen zijn zelfs een stuk hoger  dan in producten met rookaroma's. 

Zowel producten met rookaroma's als traditioneel gerookte producten kunnen niet zoveel kwaad als je ze met mate eet. Het Voedingscentrum vat het goed samen: ‘in eten zit verschillende soorten stoffen, gezond én ongezond. Dat je schadelijke stoffen binnenkrijgt, is ook niet altijd helemaal te vermijden. Daarom raden we altijd aan om gezond te eten. Dan verklein je de kans dat je te veel van dezelfde schadelijke stoffen binnenkrijgt.”

Door een gebalanceerd voedingspatroon te volgen, matig te zijn met alcohol, niet te roken en voldoende te bewegen beperk je gezondheidsrisico’s.